Editorial

Development nimitey matti

Nagaland tu development laga kaam khan suru kuribole bisi diktar face kuri asey. Eetu diktar tu matti malik khan para taikhan laga matti tu government par approve rate te poisa diya laga bawajut bi dibole nibisara nimitey huwa asey. Etu mamla te bhal para discussion kurikina ekta solution te ahibole lagi asey, khas kurikina Nagaland laga lawmakers(kanoon bana manu khan) majotey. Kilemaney etu mamla para state laga progress ke mushkil kuridi asey. Development rukhija laga aro ekta main reason tu mati-malik khan para taikhan laga matti dibole nimitey bisi daam manga asey. Nagaland te, matti-malik khan tu bisibhak “lobi nohoile charidibi” laga situation te thakey. Aro government para politically bi aro economically bi eman daam tu dibole naparey. Nagaland tu dusra state khan nisna nohoi, kotey maati kina laga clear(safa-safi) kanoon asey. Nagaland ke etu unique(ekdam alag) status tu Indian Constitution laga Article 371A para pa laga asey. Article 371A para Nagaland laga indigenous jaati ke taikhan poila para thakikina aha matti laga ownership tu recognize kurikina taikhan ke ekta special protection diye. Bisibhak matti tu enaka area te asey kotey government para etu matti khan tu legally(kanoon hisap te) etu matti malik laga hoi na nohoi koikina classify kuribole nimitey formally measure aro record nukurikina asey. Dusra state khan te permit nohoile matti laga patta khan dikina etu matti tu legally matti malik asey koikina record korey. Etu kanooni system para matti-malik laga position ke majboot banaidiye, tailaga matti tu nocholaikina thaka jungle nohoile kheti kora laga matti hoisey koilebi. Etu para government laga development project ke mushkil kuridiye. Etu musibat ke  alag-alag group para Article 371A laga alag alag matlab ola para aro bisi baraidikina asey. Government para matti laga ownership officially record nokora aro patta nidikina thaka area te boha indigeneous manu khan para taikhan laga matti ke taikhan laga pehchan aro heritage laga ekta jaruri hisa nisna sai, kun khan economiy agey barabole te nohoikina purana homoi laga nyom khan te focus korey. Aro government para matti laga patta dikina thaka area te enaka manu khan bi asey kun para Article 371A laga meaning tu nijor-nijor hisap te mani asey. Judi government para ekjun man ke matti diye aro etu manu para hodai saal tax diye koiley, nyom hisap te government logotey  ekta acquisition act(kina laga kanoon) under te public laga kaam nimitey etu matti tu wapas lobole laga right asey. Bisi state te enaka korey. Kotey mattimalik khan enaka kanoon para bandikina asey kuntu para government ke public laga bhalayi nimitey matti tu wapas loilobole allow korey. Aro ekta problem tu government aro public laga matti te manu khan illegally ahikina buhija aro picheyte etu matti laga patta olaikina, development laga kaam(jaiseki rasta, government buiding khan banabole) nimitey etu jaga khali kuribole namana laga asey. Etu manu khan tu Article 371A laga hawala dikina nijor ke right sabit kurikina kanoon aro administrative noksa ke mushkil kuridiye. Enaka behes para khali rasta bana laga project ke rokhaidiya ekla nohoikina, lamba jhagra olaidiye kuntu para state laga overall progress te badha anidiye. Etu nimitey lawmakers khan para ekta gehra matti kina laga policy banabo lagey kuntu para indigeneous mattimalik laga rights ke economic aro infrastructure(rasta kha) develop kuribole laga jarurat logotey balance korey.  Etu nimitey toh village authorities, kanoon expert aro alag-alag jati laga representative logotey lamba discussion kuribo lagibo. Matti-malik khan para etu buhjibo lagey ki taikhan para bi sob laga bhalayi nimitey development laga karney karney matti dibole laga responsibility bukhikina asey.

Add Comment

Click here to post a comment