Editorial

Sob manu ke ilaj laa subidha dibole laga goal tu pura huwanai?

Nagaland Economic Survey 2024-25 laga report para health insurance scheme implement kora aro coverage laga opor te olop mixed picture dikhai ase . Report hisap te, February 19, 2025 tak total 135,306 Chief Minister Health Insurance Scheme (CMHIS) card issue aru distribute kuridisey, kuntu para etu scheme logotey register hoikina thaka 85,968 ghor-parivar ke cover kuri ase. Sobse besi enrolment tu general category te ase, etu pichetey government employee aru pension kha manu khan asey.

CMHIS tu Nagaland Government laga ekta dangor public health insurance scheme asey, kuntu para eligible beneficiaries khan  ke poisa noloikina treatment dibole aim kuri ase. Etu scheme tu government employee, pension kha manu aru Nagaland laga indigenous manu nohoile permanent resident, kun khan Ayushman Bharat Pradhan Mantri Jan Arogya Yojana (ABPM-JAY) under te covered nai, taikhan ke modod kuribole karone ase.

Etu scheme to ABPM-JAY logote milikina kaam kuriase aru duita category laga health insurance dibo:

1. CMHIS Employees aru Pensioners (EP) – Ekta family te ek saal te ₹20 lakhs laga coverage ase.

2. CMHIS General Category (GC) – Ekta family te ek saal te ₹5 lakhs laga coverage ase.

CMHIS website laga hisap te, March 24 tak etu scheme te total 156,554 ghor-parivar khan register kurikena ase. Etiya tak, etu scheme under te 86,220 government employee, 3,439 pension kha manu, aru 34,393 general category beneficiary ase. Total issue kurikena thaka card laga number 188,182 pungchikena ase.

State laga Health aro Family Welfare Department laga hisap te, ABPM-JAY scheme para SECC 2011 data hisap te gorib ghor khan ke cover korey. Nagland te, 2,33,328 family etu scheme nimitey qualify hoisey aro etya tak 7,37,832 Ayushman Bharat card issue hoisey.

Judi available thaka household(ghor-parivar laga) data logote compare kurisey koiley, ekta dangor gap olai asey. 2011 laga Census hisap te, Nagaland te total 396,002 ghor-parivar thakisey —393,165 normal household aru 2,617 institutional aru houseless household(ghor nathaka parivar) milaikina. Latest Household Consumption Expenditure Survey (HCES) 2023-24 hesap te, etu number tu 397,200 household tak uthijaisey.

Judi Ayushman Bharat aro CMHIS nimitey 100% parivar register hoikina asey koiley, etu scheme para cover kora parivar laga total tu asol te 389,882 pungchibo lagey. Hoilebi judi CMHIS laga 156,554 beneficiaries overlap hoiasey koiley, asol coverage tu etu para bisi komti asey. 

Ayushman Bharat website laga district-wise data para Nagaland te etu scheme laga beneficiary registration te dangor gap thaka tu dikhaiasey. Dimapur te ,64016 registration, etu picheyte Mon te 1,01,021. Hoilebi Niuland(190), Shamator (191), Tseminyu (517) aro Noklak (769) te etu number khan tu ekdam girijaisey. Etu gap khan para etu scheme nimitey eligibility criteria, manu khan etu laga bari te kiman janikina asey aro manu khan ke etu scheme te enroll kora te administrative problem lok pa laga chinta uthai asey. 

CMHIS tu payment delay huwa nisna problem face kuriasey. Hospital khan payment napaikina asey. Aro poisa laga fraud aro misuse(galat istamal) kora laga report para etu chinta ke aro bisi baraidi asey. Nagaland Health Protection Society (NHPS) tu etu problem khan ke active para address kuriasey hoilebi bar-bar olaithaka problem para aro bisi bhal para kaam kora system laga jarurat thaka tu highlight kuriasey. CMHIS aro ABPM-JAY khan tu sobmanu khan ke ilaj laga subidha dibole jaruri asey hoilebi joldi changes na-anisey koiley, Nagland tea sol health security tu napabo.